STRATEGIK HISOBOT | 2026

O‘zbekiston
Jahon Savdo Tashkilotida

"Iqtisodiy izolyatsiya davri tugadi. Monopoliyalar qulaydi, narxlar o'zgaradi va har bir o'zbekistonlik yangi reallik bilan to'qnash keladi."

166+ A'zo Davlatlar

14.5% Maksimal Boj (Bound Rate)

$3 mlrd Tejaladigan Bojlar

2026 A'zolik Yili

Sektor 01

Iste'molchilar: Narxlar Inqilobi

O‘zbekiston aholisi uchun JSTga kirish ikki xil ta'sir ko'rsatadi: import tovarlari arzonlashadi, ammo xizmatlar va kommunal to'lovlar qimmatlashadi.

Nima Arzonlashadi?

Kiyim-kechak: Hozirgi yuqori bojlar o'rniga brendlar to'g'ridan-to'g'ri kiradi. Zara, H&M narxlari Yevropa bilan tenglashadi.
Elektronika: iPhone va maishiy texnika uchun bojlar 0-5% ga tushadi. "Kulrang" bozor o'rnini rasmiy dilerlar egallaydi.
Oziq-ovqat: Rossiya yog'i, Qozog'iston uni va import shokoladlariga bo'lgan sun'iy to'siqlar olib tashlanadi.

Nima Qimmatlashadi?

Gaz va Elektr: JST energiyaga davlat subsidiyasini taqiqlaydi. Tariflar bozor narxiga (jahon standartiga) yetkaziladi.
Transport: Jamoat transporti dotatsiyasi qisqarishi mumkin.
Suv: Qishloq xo'jaligi va aholi uchun suv tekinga yaqin narxda bo'lmaydi.

Sektor 02

Avtomobil Bozori: Monopoliya Intihosi

30 yil davomida "UzAuto Motors" davlat himoyasida yashadi. Import bojlari va utilizatsiya yig'imi chet el mashinalarini 2 barobar qimmat qilib qo'ygandi. JST bu devorni buzadi.

Bojxona Kalkulyatori (2027)

JST Rejimi

Mashina Narxi ($)

Dvigatel (sm³)

Hozirgi To'lovlar (Taxminiy) $12,500

JST Rejimi (15% + QQS) $4,200

*Izoh: Utilizatsiya yig'imi bekor qilinishi yoki barcha uchun tenglashtirilishi nazarda tutilgan.

Sektor 03

Bankirlar va Moliya

O‘zbek banklari (sobiq NBU, Asaka) uzoq vaqt davomida "yopiq qozon"da qaynab keldi. JST moliya bozorini xorijiy banklar uchun ochishni talab qiladi (GATS bitimi).

Bankirlar Uchun Xavflar:

Arzon xorijiy resurslarga ega global banklar (masalan, HSBC, Citibank) kirib kelsa, mahalliy banklarning 20-25% lik kreditlari raqobatbardoshligini yo'qotadi.
Mijozlar sifatsiz servisdan xorijiy fintex ilovalariga (Revolut kabi) o'tib ketishi mumkin.

Bankirlar Uchun Imkoniyatlar:

Xalqaro kapital bozorlariga chiqish osonlashadi.
Sindicatlangan kreditlar va savdoni moliyalashtirish (Trade Finance) hajmi oshadi.

Sektor 04

Savdogarlar va "Kargo" Tizimi

Bu eng og'riqli nuqta. Hozirda "Kargochilar" importi kg hisobida ($4-5/kg) bojxonalashtiriladi. Bu JSTning VII-moddasiga (Transaction Value) ziddir.

"Kg" davri tugadi. Invoys davri keldi.

2026-yildan bojxona faqat tovarning real narxiga qarab soliq oladi.

Natija:
1. Xitoydan keladigan arzon va hujjatsiz "noname" tovarlar qimmatlashadi.
2. Hujjat bilan ishlovchi rasmiy importchilar (korporativ sektor) yutadi.
3. Kichik "shuttle" savdogarlar bozordan siqib chiqariladi.

Sektor 05

Fermerlar va Qishloq Xo'jaligi

O‘zbek dehqoni davlatdan suv, o'g'it va yoqilg'i uchun subsidiyalar olishga o'rganib qolgan. JSTda "Amber Box" (taqiqlangan subsidiyalar) tushunchasi mavjud.

Omil	Hozirgi Holat	JSTdan Keyin
Suv	Deyarli bepul	Hisoblagich va bozor narxi
Eksport	Kvotalar va cheklovlar	GSP+ va Yevropa bozori (Erkin)
Raqobat	Himoyalangan bozor	Arzon Qozog'iston uni va Rossiya yog'i bosimi

Samarasiz, suvni isrof qiluvchi fermerlar bankrot bo'ladi. Ularning yerlari yirik agro-klasterlarga o'tadi.

Sektor 06

Ishlab Chiqaruvchilar

"Artel", "Akfa" kabi gigantlar va yuzlab kichik sexlar uchun yangi davr boshlanadi. Davlat endi ularga "eksklyuziv" sharoit yaratib berolmaydi.

Texnik Regilamentlar (TBT)

JST faqat bojlar haqida emas. Xalqaro ISO va Idoraviy standartlar majburiy bo'ladi. Sertifikatsiz, qo'lbola mahsulot ishlab chiqaruvchilar eksportga chiqa olmaydi va ichki bozorda ham sifatli import bilan raqobatlasha olmaydi.

Sektor 07

Yashirin Iqtisodiyot

TRIPS kelishuvi (Intellektual Mulk) O‘zbekistondagi "Abibas", "Zare", "Dolce & Banana" kabi soxta brendlarga nuqta qo'yadi.

Dasturiy ta'minot (Windows, 1C, Adobe) qaroqchi versiyalaridan foydalanish qat'iy nazoratga olinadi. Bu biznes xarajatlarini oshiradi, ammo mahalliy IT bozori uchun halol muhit yaratadi.